در مقاله حاضر، یک چارچوب مناسب برای استخراج یا بازتعریف دکترین ارائه شده ­ است. دکترین جهت گیری فرد/ بنگاه/ سازمان را در مواجهه با تصمیمات راهبردی تعیین می کند؛ از این رو، داشتن یک الگو برای تعیین دکترین در تصمیم گیری درست راهبردی تأثیری مستقیم دارد. برای این منظور، با انجام پژوهشی کتابخانه ای، مفاهیم مرتبط با دکترین گردآوری شد و با رویکرد تفسیرگرایی تحلیل گردید. سپس از راهبرد تحلیل تطبیقی استفاده شد تا ارتباط مفاهیم با یکدیگر و با دکترین استخراج شود. مطابق نتیجه این پژوهش، دکترین در واقع، اصول و بایسته های فرد/ بنگاه/ سازمان است که با تمرکز بر محیط تعیین می شود. آزمون صحه گذاری الگوی استخراج شده در یک کارگروه خبرگی با حضور 120 نفر از کارشناسان و مدیران طرح ریزی راهبردی سازمان های صنعتی برگزار شد و پس از تأیید در کارگروه خبرگی، الگو برای تعیین دکترین در چندین پروژه طرح ریزی یا تصمیم گیری راهبردی مانند پروژه طرح ریزی راهبردی برای ترابری هوشمند جاده ای مورد استفاده قرار گرفت. در همه موارد استفاده شده، دکترین تعیین شده از دقت و کارآمدی خوبی برخوردار بود که در واقع، کاربرد مناسب الگو را نشان می دهد.

0

مدیریت راهبردی، یک فرآیند سه مرحله ای، شامل طرح ریزی راهبردی، اجرای راهبردی و ارزیابی راهبردی است. خروجی مرحله اول آن طرحریزی راهبردی است و این فرایند به صورت مستمر ادامه دارد زیرا مفروضاتی که پایه و اساس طرح­ ریزی قرار می گیرند، ثابت نبوده و همواره در حال تغییر می باشند. از بین این سه مرحله، نحوه طرح­ ریزی راهبردی همواره با چالش هایی روبرو بوده و هست و در این رابطه نیز تاکنون شیوه ای مناسب، قابل انتقال و بدون ابهام جهت بهره برداری به اندیشمندان حوزه علوم راهبردی دفاعی و امنیتی معرفی نشده است؛ این تحقیق الگوی مدیریت تحول آفرین تکاملی و روش شناسی تدوین راهبرد متناسب با آن را طوری ارائه نموده است که ذی نفعان حوزه علوم راهبردی دفاعی و امنیتی نیز به خوبی می توانند از آن بهره برداری نمایند. مثال­ های آورده شده در این تحقیق به دلیل داشتن مستندات، در حوزه کسب و کار هستند ولی ترجمان آن را می­ توان در سایر حوزه­ ها پیدا نمود. تحقیق پیش رو بر مبنای هدف توسعه ای و کاربردی و از منظر نحوه گردآوری داده ها توصیفی از نوع بررسی موردی است. نگارندگان این تحقیق، الگوی مدیریت راهبردی خود را تحت عنوان «مدیریت تحول آفرین تکاملی»[1] و فرآیند طرح­ ریزی راهبردی را تحت عنوان «چارچوب تحلیلی 829 (8 گام و 29 فعالیت)» ارائه نموده اند. در این تحقیق ابزارهای انجام هر فعالیت نیز معرفی شده است.

یکی از سیاست­های کشورهای سلطه­گر در راستای تأمین منافع خود تضعیف نمودن قدرت ­اقتصادی کشورهای هدف با استفاده از ابزار مرسوم تحریم­ اقتصادی می­باشد. ازآنجایی که شرایط اقتصادی در بحث تأمین منابع جهت اجرای برنامه­های سازمان­ها تأثیر مهمی دارد، هرگونه تهدید و بحران اقتصادی سازمان­ها را در اجرا و پیاده سازی طرح­ها و برنامه­های مربوطه با چالش مواجه می­نماید. مقام معظم رهبری (مدظله­العالی)جهت گذر از هر شرایط بحران­زا در حوزه­های اقتصادی، بر اجرای دقیق سیاست­های کلی اقتصاد مقاومتی تأکید فرموده­اند. نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران که از ارکان مهم کشور محسوب می­گردد، جهت حفظ و ارتقاء قدرت دفاعی و بازدارندگی کشور در برابر تهدیدهای دشمنان نیازمند الگوهای کارآمد در شرایط ویژه اقتصادی می­باشد. پژوهش حاضر که باهدف ارتقاء کارآمدی الگوی طرح­ریزی و برنامه­ریزی راهبردی نیروهای مسلح با رویکرد اقتصاد مقاومتی انجام گردیده است، در پی ارتقاء کارآمدی نیروهای مسلح در شرایط ویژه (تهدیدها و بحران­ها) می­باشد. نوع پژوهش، کاربردی – توسعه ای و روش تحقیق با رویکرد آمیخته (کمی و کیفی) می­باشد. جامعه آماری از میان خبرگان و فعالان حوزه‎ پژوهش به تعداد 112 نفر و حجم جامعه نمونه با استفاده از فرمول کوکران، به تعداد 52 نفر تعیین شده است. نتیجه تحقیق پس از انجام تجزیه وتحلیل داده ها نشان­دهنده تأثیر ویژگی­های برجسته و مزیت آفرین اقتصاد مقاومتی در ارتقاء الگوی طرح­ریزی و برنامه­ریزی راهبردی نیروهای مسلح می­باشد. برابر الگوی مفهومی ارائه شده از تعداد مؤلفه­های احصاء شده، تعداد 6 مؤلفه­ در ارتقاء کارآمدی الگوی طرح­ریزی راهبردی نیروهای مسلح و 7 مؤلفه در ارتقاء کارآمدی الگوی برنامه­ریزی راهبردی نیروهای مسلح نقش دارد.

ساختار طرح ریزی توسعه شهری در کشور ما دارای بنیان های غیر منعطف، ناکارآمد و با رویکرد کارکردی هندسه گراست که ناکارآمدی نظری و روش شناختی پارادایم آن، یعنی برنامه ریزی متمرکز، بیش از پیش بر ضعف و ناکارآمدی آن صحه می گذارد. در این فرایند، رویکرد برنامه ریزی راهبردی با دگرگونی ساختار برنامه ریزی در دو بخش تصمیم سازی و تصمیم گیری، اسلوبی منعطف، مشارکتی و شفاف را در عرصه طراحی توسعه شهری فراهم کرده است. کاربست این رویکرد نیازمند شناخت اولویت ها، تاثیرها و چالش های پیش رو برای درک از واقعیت موجود آن در فرایند توسعه شهری است. در این راستا، پژوهش حاضر با ماهیت «کاربردی-توسعه ای» و با روش شناسی «توصیفی-تحلیلی» انجام شده است. جامعه نمونه پژوهش، 50 نفر از کارشناسان و نخبگان مرتبط با موضوع پژوهش هستند که به شیوه دلفی هدفمند انتخاب شده اند. ابزار تحلیلی پژوهش با توجه به اهداف آن، مدل حداقل مجذورات لگاریتمی فازی FLLS و مدل سازی معادلات ساختاری AMOS است. نتایج حاکی از آن است که سیاست گذاری به عنوان مهم ترین مرحله ساختار راهبردی مبتنی بر تصمیم سازی و مرحله اصلاح و بازنگری طرح ها به عنوان مهم ترین مرحله ساختار راهبردی مبتنی بر تصمیم گیری دارای بیشترین اولویت برای ایجاد تحولات ساختاری در طرح ریزی توسعه شهری کلان شهر اصفهان است. تبیین ارتباط ساختاری مراحل ساختاری برای تبیین تحقق بخشی طرح ریزی راهبردی در کلان شهر اصفهان، نشان از معناداری ارتباط ساختاری و ضرایب رگرسیونی وزن دار به دست آمده در این فرایند، نشان از اهمیت پیشران اصلاح و بازنگری طرح ها در تبیین ارتباط ساختاری پیشران های هشت گانه در تحقق طرح ریزی راهبردی در کلان شهر اصفهان دارد.

بیانیه گام دوم انقلاب با توجه به اهمیت صادرکننده و اهمیت زمانی صدور آن، در جهت مفاهمه حداکثری بین امام و امت، نیازمند مطالعه بسیار دقیق است. با توجه به پیچیدگی و عظمت مفهو می بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، ضروری است که از زوایای مختلف به آن نگریسته شود تا بتوان با جمع این دیدگاه ها به فهم جامع آن نزدیک شد. یکی از منظرهایی که می توان جهت بررسی بیانیه مورداستفاده قرار داد، تحلیل و بررسی بیانیه از منظر و دیدگاه راهبردی است و به عبارتی بهتر، بیانیه را محصول تحلیل راهبردی دانستن است. این بررسی در پی پاسخ به این سوال محوری است که شواهد و گزاره های دال بر نگاه راهبردی در بیانیه گام دوم چیست؟ در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل مضمون به بررسی محتوای بیانیه گام دوم و احصا نشانه های سند طرح ریزی راهبردی بودن آن پرداخته شده است. با توجه به مطالعه دقیق متن بیانیه و بیانات منتخب و مرتبط مقام معظم رهبری (مدظله العالی) به روش تحلیل مضمون، 287 گزاره کلیدی، 295 مضمون پایه، 80 مضمون سازمان دهنده و 9 مضمون فراگیر شناسایی شده است. در پژوهش حاضر گزاره های تحلیل وضع موجود انقلاب، سلسله مراتب اهداف انقلاب، مبانی و اصول حاکم، سیاست ها و راهبردهای حرکت انقلاب اسلا می در گام دوم، احصا و ارایه شده است.

سالیان درازی است که طرح ریزی راهبردی در سطوح مختلف واحدهای کسب و کار مانند بنگاه ها و شرکت ها بکار برده می شود. اما در سطح یک صنعت خاص مدل های چندانی برای طرح ریزی راهبردی دیده نمی شود. در این مقاله بمنظور ایجاد زمینه برای ارائه مدلی در این مورد، مدل های تدوین استراتژی در سطح بنگاه، شرکت و ملت بررسی و نقاط قوت آنها برای توسعه یک مدل تدوین استراتژی در سطح صنعت و همچنین کمبودها و مشکلات آنها مطرح شد. بر اساس این مطالعه مدل های پورتفولیوی طرح ریزی راهبردی در سطح شرکت می تواند پایه خوبی برای طراحی قرار گرفته و با استفاده از فرآیندهای مطرح در مدل های ملی، مدلی برای سطح صنعت فراهم نماید. بر این اساس، مدلی 3 بعدی برای تدوین استراتژی صنعت (با تکیه بر صنعت نساجی) پیشنهاد شده است.

طرح استراتژی توسعه شهری، رویکردی راهبردی است که هم اکنون در بسیاری از کشورهای جهان و به خصوص کشورهای درحال توسعه با استقبال مواجه شده است. در حالی که طرح های جامع و تفصیلی-که سند توسعه شهر در کشور ما محسوب می شوند -بیشتر نقش بازدارنده داشته و نقش هدایت کنندگی آنها بسیار کمرنگ است، اما طرح های استراتژیک می توانند شهرداری ها و نهادهای مردمی را از حالت انفعال بیرون آورند و به آنها نقشی فعال و هدفمند در جهت توسعه شهر اعطا نمایند. در حال حاضر مردم نه تنها نمی دانند که چه نقشی در توسعه شهرشان دارند، بلکه حتی نمی دانند که شهرشان در آینده چگونه خواهد بود و به چه سویی پیش خواهد رفت. مسوولان شهری نیز تصور روشنی از آینده شهر ندارند. حال آنکه طرح استراتژی توسعه شهری، بستری را فراهم می کند تا مردم و مسوولان شهری با یکدیگر به این توافق برسند که از شهرشان چه می خواهند و سپس نقش هر یک را در جهت رسیدن به این هدف مشخص می نماید.

پس از پایان جنگ جهانی دوم و در پی نیاز به بازسازی شهرهای ویران شده، الگوی برنامه ریزی جامع به خاطر توجه صرفاً کالبدی، انعطاف ناپذیری و انطباق ناپذیری در برابر تغییرات سریع سکونتگاه های شهری مورد نقد قرار گرفت. به دنبال این انتقادها، برنامه ریزی جامع-ساده جای خود را به رهیافت جامع-عقلایی داد که این رهیافت به واسطه عقلانی بودن، مقدمات ظهور نگرش راهبردی را فراهم کرد. در نظام برنامه ریزی ایران که به تدوین برنامه ریزی جامع می پرداختند، عدم تحقق پذیری این نوع برنامه ها با وجود صرف هزینه و زمان زیاد، بر برنامه ریزان آشکار و در همین راستا برنامه ریزی راهبردی-ساختاری مطرح و حمایت شد. این طرح موضوع منجر به حرکت به سوی تهیه طرح های توسعه شهری با رویکرد ساختاری راهبردی برای کلانشهرها از جمله تهران شد که با عدم تعریف قانونی و نهادی این رویکرد در محیط مورد برنامه ریزی-تهران-تهیه چنین طرحی با کاستی ها و تداخلاتی در طول فرآیند برنامه ریزی روبرو شد که تحقق پذیری و دستیابی به اهداف طرح را تحت تأثیر قرار داد. هدف از این مقاله شناسایی کاستی ها و مغایرت های نهادی طرح راهبردی-ساختاری شهر تهران با اصول و ارزش های الگوواره راهبردی است تا از این طریق تحقق پذیری آن افزایش یابد. این پژوهش که از حیث هدف جز پژوهش های کاربردی محسوب می شود به منظور دستیابی به اهداف مذکور، با بهره گیری از رهیافت نهادی به مقایسه تطبیقی طرح راهبردی ساختاری شهر تهران با اصول و مفاهیم الگوواره راهبردی می پردازد تا از این طریق مقدمات اصلاح و اجرایی شدن طرح آغاز شود. برای رسیدن به این هدف، نخست به تعیین مؤلفه هایی جهت مقایسه طرح با الگوواره راهبردی اقدام شده که این مؤلفه ها الزاماتی هستند که می تواند زمینه کارآمدی نهادهای برنامه ریزی را فراهم کند. سپس با مقایسه تطبیقی و برهم نهادن این مؤلفه ها و الزامات، کاستی ها و عدم تطابق برنامه ریزی راهبردی ساختاری تهران با اصول کلی برنامه ریزی راهبردی تعیین می شود. بر مبنای دستاوردهای این مقاله، باوجود ادعای نهادباوری و توجه به اهمیت نهاد در تمامی مراحل تهیه، طرح یاد شده فاقد هرگونه اقدام برای تقویت این رهیافت بوده و از این منظر در دو حوزه الزامات کمی و کیفی نیازمند تجدیدنظر است تا با تحقق هرکدام، تطابق بیشتر طرح با الگوی راهبردی تحقق یابد.